Hermeneutyka zerwania

Św. Tomasz, dobry przykład.

W pewnej, biorąc ogólnie, całkiem rozsądnej wspólnocie charyzmatycznej zdarzyło się słyszeć od księdza taką historyjkę.

Był Tomasz z Akwinu, rozważał, filozofował, intelektualizował, pisał. Aż nagle dostąpił doświadczenia mistycznego i stwierdził, że to, co pisał było suabe i jeśli coś pisał od tego momentu, to raczej poezję itd.

I wniosek - w wierze nie chodzi o myślenie i rozważanie tylko o doświadczenie miłości Boga. 
---

Jest z tym parę problemów.

Pan Jezus mu w tym doświadczeniu mistycznym powiedział "Dobrze o mnie napisałeś". Owszem, w porównaniu z tym, co widział, to co pisał uznał za kiepskie i zaniechał kontynuowania Summy - ale jego droga do poznania Boga prowadziła przez intelekt. Poza tym, nie sądzę, że św. Tomasz jako rozwijający się chrześcijanin, zakonnik i teolog nie znał miłości Boga. W ogóle z tego wyłania się trochę taki obraz "św. Tomasz sprzed doświadczenia mistycznego to pikuś w porównaniu z nami, którzy doświadczyliśmy miłości Boga na modlitwie o Wylanie Duucha Świętego". Przecież to absolutne kuriozum. No i w ogóle wygląda to na antyintelektualizm wiary.

Koniec końców zgadzam się, że wiara to nie filozofia, tylko relacja z Bogiem, miłość. Ale miłość niejdno ma imię, nie infantylizujmy i nie emocjonalizujmy jej nadmiernie.

A "Summę" poczytać polecam swoją drogą.

Herbert "Kołatka"

Inni hodują ogrody w głowie, podmiot liryczny do nich tylko puka.

Sam nie wiem, czy ten wiersz jest uczciwy, szczery czy to zwykłe zakamuflowane szyderstwo z inaczej (błędnie) myślących.

Może faktycznie jest w tym docenienie prawdziwych uduchowionych poetów piszących ezoterycznym językiem. Pewna zazdrość. Bo trzeba przyznać, forma Herberta to często taki rodzaj felietonu.

Ale chyba jednak jest tu osąd nie mających tej ewangelicznej prostoty.

A przede wszystkim - chyba to prawdziwy osąd własnej wyobraźni. Mimo że między wierszami jest uznana za lepszą od alternatywnej...

KOŁATKA

Są tacy którzy w głowie

hodują ogrody

 

a włosy ich są ścieżkami

do miast słonecznych i białych

łatwo im pisać

zamykają oczy

a już z czoła spływają

ławice obrazów

 

moja wyobraźnia

to kawałek deski

a za cały instrument

mam drewniany patyk

 

uderzam w deskę

a ona mi odpowiada

tak-tak

nie-nie

 

innym zielony dzwon drzewa

niebieski dzwon wody

ja mam kołatkę

od nie strzeżonych ogrodów

 

uderzam w deskę

a ona podpowiada

suchy poemat moralisty

tak-tak

nie-nie

kapitalizm

Sam nie wiem, co myśleć.

Przede wszystkim - odrażają mnie nieco tacy patentowani korwiniści, głoszący prawo dżungli, bardzo krytycznie oceniający wszystkich od strony moralnej. Że państwo nie ma dawać zasiłków, człowiek musi sobie radzić sam... Chociaż może mnie to odraża, bo przesiąknąłem za bardzo "duchem czasu"? Kto wie...

Podobno św. Jan Paweł II podkreślał pewne pozytywne aspekty kapitalizmu w Centessimus Annus. Z tym, że właśnie, cóż to jest kapitalizm? Niektórzy mówią, że nie ma on celu - wtedy by był neutralny. Ale już u zarania, u Adama Smitha mamy dowartościowanie egoizmu i chciwości... to nie jest dobre... Ale czy gospodarka, tzn, system, ma być dobry z natury, czy właśnie, ma być tylko pragmatycznym ułożeniem pewnych spraw.

Jeśli określimy cel kapitalizmu jako maksymalizację zysku, będzie to złe. Dobrobyt społeczeństwa... już lepiej. Wg. JP2 celem przedsiębiorstwa nie jest zysk - a jesgo istnitnie, istnienie jako wspólnoty ludzi służących społeczeństwu i zaspakajających swoje potrzeby. No tak, to jest perspektywa filozoficzno-teologiczna, też ważna, ale...

Mamy też nauczanie Chestertona - on forsował doktrynę dystrybucjonizmu. Nie miała być idealna, ale miała chronić przed patologiami typu wyzysk nie naruszając takich fundamentów jak własność prywatna. Niby ciekawe, ale może to kolejna utopia. Poza tym - on pisał w określonej epoce, w międzywojniu, społeczeństwa dzisiejsze wyewoluowały od tego czasu i może ta nauka nie jest adekwatna.

Jest jeszcze inny aspekt Chestertona - on siebie definiował jako liberała, ja sieibie jako konserwatystę. I ja jestem sceptyczny co do prób naprawiania świata poprzez inżynierię społeczną. Ot bądźmy dobrzy i uczciwi, zacznijmy od siebie, a i te straszne materialistyczne systemy zmienimy od środka tak, że patologie złagodzimy. To, co mamy nie jest na tyle złe, żeby hejtować od podstaw - a jak znajdziemy jakąś alternatywę i ją wdrożymy to będzie to zamiana dżumy na cholerę. Taki jest mój wniosek ze znajomości historii.

A czy w dzisiejszym świecie warto być raczej korwinistą czy etatystą, to sprawa otwarta. Nie ma jednak co negować kapitalizmu jako takiego.

jimmy

What was it like to see
The face of your own stability
Suddenly look away
Leaving you with the dead and hopeless?

Zbudowana stabilność, się wali i pogrąża. Simple.



Eleven and she was gone
Eleven is when we waved good-bye
Eleven is standing still
Waiting for me to free him
By coming home


Jedenaście - o co chodzi? Oficjalna wersja mówi, że matka Keenana miała wylew, kiedy on był w wieku lat 11 i do tego się odwołuje. Może tak było, ale przypominam, że all you know about me's what I sold ya. Może jest to jakieś odwołanie do Crowleya. Ojciec Crowleya zmarł, gdy chłopak miał 11 lat i on od tego momentu zaczął używać imienia Aleister. Jest mocna analogia - piosenka ma tytuł Jimmy a Keenan obecnie używa imienia Maynard. Przypadek? Nie sądzę, zwłaszcza gdy się weźmie pod uwagę poziom corwleyiańskiej inspiracji Tool.


Abstrahując od takich interpretacji 11 najpewniej oznacza sytuację podzielenia się na dwie części - świadomą i nieświadomą, każda reprezentowana przez jedynkę. "She" w tym wypadku to zapewne matka, dziewczyna, w każdym razie mocno powiązana z jakąś traumą, która została zepchnięta do podświadomości.


Moving me with a sound
Opening me within a gesture
Drawing me down and in
Showing me where it all began
Eleven

Te słowa nie mają podmiotu czy jasnego orzeczenia, ale chyba odnoszą się do podświadomej części - która kieruje w stronę zranienia. Pewnie jest duży związek tej nieświadomości z matką.


He was too scar'd to realize this
You are the voice that's been calling me back home

"On" to zranione dziecko. "Ty" liryczne jest z nim jakoś związane, ale odnosi się do nieświadomej części w życiu obecnym.

Under a dead Ohio sky
Eleven has been and will be waiting
Defending his light and wondering
Where the hell have I been?
Sleeping lost and numb I
So glad that I have found you
I am but wide awake and heading
Home
I wish that I could see you
Turn and run to play
Dreams are fading
Carry my ancient soul
Carry me into the light
Aim your body heavenly
Enduring a memory
I’ll come to your light
Hold your light
Hold your light where I can see it

Tutaj - nic nadzwyczajnego. Wyrażone pragnienie poradzenia sobie ze zranieniem. Przez wiele lat - uśpiony, teraz budzi się i wraca do domu, żeby uwolnić dziecko. No i prosi to dziecko, "jedenaście" i podświadomość, aby mu oświecały drogę. Crowley oceniał dzisiejsze czasy jako czasy dorosłych dzieci, może jest to jakaś aluzja. Nie jestem biegłym crowleyistą, ale wydaje mi się, że tekst o czymś innym.

Hold it
High
Hold your light
Eleven, Lead me through each gentle step
By step
By inch by loaded memory
I'll move
To heal
As soon as pain allows so we can
Reunite
And both move on together
Hold
Your light
Eleven lead me through each gentle step
By step
By inch by loaded memory 'till
One
And one are one
Eleven
So glow
Child
Glow
I'm heading back home... 

Pragnienie "zjednoczenia" z tym represjonowanym dzieckiem, które stało się cieniem. Aby to, co nieświadome, połączyło się z tym co świadome, aby człowiek stał się zintegrowany, pełny, aby był jednością. Brzmi może trochę zbyt idealistycznie, ale ludzie, którzy są mocno zranieni, tak mają, tak to sobie wyobrażają.

I jeszcze to światło. chyba oznacza ono autentyczną dobroć, które jest w dzecku. Ale również prawdę, odsłonienie zapomnianych wspomnień i emocji.

tomizm

Ostatnio nieco studiuję filozofię św. Tomasza. Ot taki post, by przelać parę notatek.

A zatem, są byty. Byt = ens. Byt to jest to, co jest. My wiemy, że jest, ponieważ go postrzegamy, ale nie jest dlatego, że go postrzegamy, ale możemy postrzegać dlatego, że jest.

Jest pojęcie pokrewne - substancja. to chyba nie to samo co byt, ale blisko. Załózmy teraz, że jest równy bytowi.

Substancja to złożenie formy i materii. Forma to na przykład jakaś klasa, to, co wspólne dla wszystkich indywiduuw, materia to, co wyróżnia indywiduum spośród innych o tej samej formie.

W substancji możemy określić to, co należy do jej istoty i to, co jest jej przypadłością. Istotą substancji "człowiek" jest  "zwierzę rozumne" a przypadłością np. posiadanie rąk.

Istota jest bardzo ważna dla określenia substancji, ale jest coś jeszcze. Istnienie, esse, istnienie samo w sobie. Kiedy mówię, że jestem człowiekiem - "jestem" odnosi się do człowieka. Kiedy mówię jednak "jestem" - dotykam jakiejś tajemnicy - istnienia, które wymyka się rozumowi.

Arystoteles podobno nie zajmował się kwestią istnienia, dla niego oba "jestem" nie różnią się szczególnie.

Awicenna dostrzegał to, że istnienia nie można utożsamić z istotą i że nie ma go w istocie. Uznał je za przypadłość substancji.

Awerroes polemizował z nim - istnienie jest czymś doniosłym, bliskie sercu substancji, nie godził się na uznawanie go za jedynie przypadłość - ale jemu istnienie zlewało się z istotą.

Św. Tomasz za Awicenną uznawał, że istnienie nie należy do istoty - ponieważ istota należy do porządku możności, a istnienie do porządku aktu. Jednak tak samo jak Awerroes nie zaliczał go do przypadłości.

Wniosek - isntnienie nie jest w samej substancji, ale niejako jest dane z zewnątrz.

Co dalej?
Jestem, który jestem.

Ale mogłem coś pomieszać, nie jestem filozofem, zaczynam poznawać tomizm ostatnio.

Euroatlantyzm?

Zastanawia mnie, jaką opcję polityczną wybierać jako katolik i konserwatysta.

Po ludzku wydaje się, że naturalne byłoby popieranie "cywilizacji łacińskiej". Z tym że nowożytna Europa się jej wyrzekła w imię kultu przyjemności. Wartości chrześcijańskie zostały odrzucone, Europa gnije teraz w kryzysie również idei. Schyłek cywilizacji.

Niby Kościół Franciszkowy, odnowiony próbuje tchnąć w nią nowego ducha... ale ja się z tak rozumianym postępem nie utożsamiam. Może kiedyś dojrzeję... znaczy chrześcijanie robią dobrą robotę, ale to nie moje. Ja tęsknie do Europy Christianitas, której już nigdy nie będzie.

USAńcy niby mają więcej werwy, ale też zdają się powoli tonąć w dobrobycie i też ich czas przemija. W sumie sojusz USA-Izrael-GB brzmi fajniej niż Niemcy-Rosja-Francja, na ale...

Najbardziej zabawni są polscy katolicy-patrioci wspierający Putina. W sumie gadane ma i jest sprawny w działaniu, ale no ja proszę. Rosja to i tak słabak. A do tego ten konserwatyzm niby jego bardzo użytkowy - w Rosji jest więcej legalnych aborcji niż średnia UE. W sumie wybór między Zachodem a Rosją to jak wybór między dżumą a cholerą.

Wszystko wskazuje na to, że nadchodzi czas Chin. Jeszcze nie teraz, ale za lat dziesiąt... Do tego ideologia konfucjańska jest megakonserwatywna. W zasadzie, gdyby się Chiny nawróciły na katolicyzm i byśmy ich skolonizowali kulturowo, mógłbym się im wysługiwać z przekonaniem :).

Choć mimo wszystko, jakoś tęsknie za chrześcijańską Europą, z którą można by było się utożsamiać... Może to nie mrzonki teraz tak bardzo, może trzeba zaufać Franciszkowi i jemu podobnym? Europa nie ma szans na bycie potęgą gospodarczą, ale jak zacznie od potęgi ducha, kto wie?

"Dance Macabre" Kaczmarskiego

Brniemy, brniemy zaciekle
Dopóki życia staje
Danym za frajer Piekłem
Rzadko dostępnym Rajem


Zazwyczaj się udaje
Roztrwonić siły i zdrowie
Jedno, co pozostaje
To o tej drodze Opowieść

Czy to podejście nie jest dziecinne? Dostałem "Piekło" za darmo, nic a nic nie zasługiwałem, że teraz muszę jojczyć? Cóż, czasem rzeczywiście dostaję cierpienie bez winy. Ale najgłośniej o "niesprawiedliwości cierpienia" krzyczą ci, którzy sami nie chcą się skonfrontować z cierpieniem, które zadali. Projekcja w ujęciu klasycznym.


Na czym zdarłem podeszwy?
Co z wędrówki rozumiem?
Czym stał się mój Czas Przeszły?
- Gadać nie każdy umie


Ale bełkotu breją
Karmi sny niespokojne...
Tych, co gadać umieją
Mało kto zresztą pojmie

Tutaj osąd ludzkości - że bezrefleksyjna, a ci którzy mają coś do powiedzenia, nie mają z kim gadać. Odkrycie godne odkrycia, że królowa Bona nie żyje. Albo że są pory roku.


Są tacy, co pojmują
(To ich różni od zwierząt)
Poczęstują, współczują
Ale w Opowieść - nie wierzą


Więc sami brną zaciekle
Póki im życia staje
Niezrozumiałym Piekłem
Nie do pojęcia Rajem

Końcówka najlepsza. Sęk w tym, że są ludzie myślący, słuchający, ale to za mało. Wartość jest w "Opowieści" w jakiejś mistyce życia ku "czemuś większemu ode mnie". W to nie wierzą ci, co pojmują. O to chodzi - że życie jest baśnią.

Wiersz trochę (trochę!) przypomina mi podział ludzkości czyniony przez niektórych chrześcijańskich filozofów - 1. ludzie zmysłowi, żyjący po to, by zaspokajać swoje pragnienia, 2. ludzie etyczni, żyjący po to, żeby być dobrymi i 3. ludzie wierzący, żyjący realcją z Bogiem.

Nie to samo, ale segregacja ta ma dużo analogii.

acedia

Jak to ugryźć? Czy to grzech, czy choroba?

Chyba najpragmatyczniejsze podejście jest, że to grzech. Bo skoro grzech, to ja zawiniłem i ja się mogę poprawić. A jak jestem chory to trzeba załamać ręcę... Ojcowie pustyni pisali o chorobie ducha, ale w dzisiejszych czasach takie myslenie jest niebezpieczne. Choroba jest czymś u nas z innej sfery, wobec niej moermy być raczej tylko bierni, albo przeciwdziałać z zewnątrz lekami.

Św. Tomasz na ten przykład definiuje ją jako niechęć do czynienia dobra duchowego ze względu na trud ciała. Czyli lenistwo, choć chyba w tej definicji dotyczy jedynie spraw duchowych typu modlitwa... a może jej nie rozumiem.

Grzech to sfera mojego charakteru. I w ten sposób walczy się z acedią. Keep calm & metanoia. Sposób wyjścia - to robić swoje i nie skupiać się na trudzie, którym czuję, tylko na dobru, które mam wykonać... czasem nie widać wprost tego dobra. Najlepiej wtedy skupiać się na Bogu, który jest Dobrem. Czyli nie przeciwstawiać się, nie nadmiernie odcinać od tego, co się czuje i w czym się jest, ale konsekwentnie podnosić wzrok ducha wzwyż, ku Niebu. To Bóg da pewność i siłę, z tym że mam się zwrócić nie dla tego, co ma mi dać, ale dla Niego samego, moje pragnienia łagodnie na Niego przekierowywać. Wtedy zobaczę, że cała ta moja acedia, poczucie trudu i niemocy, była tylko iluzją, w którą dałem się wpędzić. W świetle Prawdy ta iluzja zczeźnie.

Małe Niebo - Renata Przemyk

każdy ma swoje małe piekło
pozorną wolność w klatce z czterech ścian
bo słyszy stale od urodzenia
co byś nie zrobił jesteś tylko tym
kim inni widzą cię




Szacunek wszystkim. Standardowi ludzie tak mają - ja chyba nie. Oceniają swoją wartość na podstawie pozycji, szacunku przed innymi. Nie jest łatwo wyrwać się z tej pułapki. Ja polecam jedną - zawuerzenie się Bogu. On wyprowadza z Egiptu do Ziemi Obiecanej.


każdy ma swój prywatny czyściec
za bramą obietnica kryje się
nadzieja nikła że przyjdzie miłość
i ofiaruje nam to wszystko co
dla nas zbawienne jest

 Gdy zaufasz Bogu, pojawia się Mojżesz. W tym wypadku wydaje się pokazanie czgoś bardziej świeckiego, ludzkiej miłości, która rzekomo też zbawia od zła. Nice try, ale nie, nie zgadzam się. Zresztą tekst też pokazuje ułudę takich nadziei.



żałosny grzesznik co nie grzeszy
należy ludziom się to co ludzkie jest
bo to co boskie z jego woli
tylko wybranym zdarza się



No, grzeszymy, grzeszymy. Wszyscy. I te słowa mogę częściowo odebrać jako usprawiedliwione, w sensie: akceptacja ludziej słabości. Jednak... tu jest jednak pewna afirmacja zła... choć może też pokora mówiąca: nie jestem święty, nie jestem wybrany, teraz chcę grzeszyć, na świętość przyjdzie czas... tekst niejasny.


musisz odnaleźć małe niebo
nie zawsze przecież tak wysoko jest
zamień się z własnym ciałem rolami
zaufaj - ono znacznie lepiej wie
jak zapominać się 

I tu jest podany jakiś sposób... "zamień się z własnym ciałem rolami"... Oddanie się ciału, jakiejś pożądliwości jakiegoś rodzaju. Nie myśleć wzniośle, tylko sprawić sobie przyjemność... Czyżby to jest to "małe niebo"? Nie. Non possumus. To może dać swego rodzaju uspokojenie, zapomninienie - ale prawdziwe prywatne niebo jest w modlitwie, właśnie w wyrwaniu się z codzienności i złej cielesności.

Spe Salvi (II)

W encyklice była też poruszana sprawa oceny nowożytności.

Jeden z aspektów jest taki, że nauka zastąpiła wiarę w Opatrzność. W elemencie wspólnotowym nadzieja i wiara zostały wyparte, ich miejsce zajął postęp, wiara została zepchnięta do spraw prywatnych.

Poza tym, papież w jansy sposób ocenił Marksa. Marks twierdzi, że jak się zmieni system społeczny, to "będzie dobrze". Sęk w tym, że nie brał pod uwagę, że niezależnie od systemu, człowiek jest wolny i podejmuje wybory.

Zatem, jesli ludzkość chce stworzyć "dobry" system społeczny, to będzie musiała zabierać wolność. A wtedy dobrze nie będzie ex definitione.

No i jeszcze w encyklice papież akcentuje myśl (oczywiście innymi słowami niż moje), że odkąd świat (a w zasadzie: Europa, ale moim zdaniem, właściwie tylko ona się liczy) zerwał się ze smyczy Koścoła, świat dąży do - tu obecny papież-emeryt zacytował Kanta - "perwersyjnego końca wszystkich rzeczy", totalnej degeneracji.

---

I to są słowa, które przyjmuję przez aklamację, wg mnie bardzo klarowny i trzeźwy osąd sytuacji, zresztą po prostu inaczej wyrażone słowa bł. Jana Pawła o kulturze śmierci.

W czym rzecz? Jak świat ma wrócić, do względnej normalności... tzn. ja nie mam przekonania, że kiedyś było super, raczej kiedyś przed wiekami ludziom było wierzyć łatwo, jeśli chcieli. Transcendencja była oczywistością. Z czasem jednak myśl ludzka kierowała się coraz bardziej w stronę człowieka, jednocześnie negując Boga. W jaki sposób świat może powrócić do sytuacji, gdzie kultura będzie względnie normalna? Chyba odpowiedź na to daje Franciszek, stara się ukazać chrześcijaństwo jako coś bardzo ludzkiego, głosić Ewangelię w sposób zrozumiały i łatwy do przyjęcia dla wpółczesnego człowieka.

Ja w tym widzę głównie poprawę PRu Kościoła, nawet nie tyle Kościoła, co papieża - obecny trend brzmi "dobry Franciszek, zły Kościół"... Jest to pewnie jakiś sposób na pewne odwrócenie tendencji co do klimatu wokół Kościoła. A to bardzo dużo, takie łagodne infekowanie kultury współczesnej chrześcijaństwem.

Z tym że na dłuższą metę nie sądzę, że to właściwa droga. Zatraca się tutaj inny aspekt wiary - że koniec końców nie chodzi tu o "dobroludzizm", ale o uwielbienie Boga i pełnienie Jego woli. Niezależnie od Franciszka, ja współczesny Kościół wokół mnie widzę jako bardzo antropocentryczny, brakuje mi właśnie szukania Boga transcendentnego, tylko ciągłe mówienie, że spotyka się go w drugim człowieku, a nawet (o zgrozo! ;P) w sobie.

A może to po prostu równoprawne drogi w Kościele? Może ta immanentna jest równie dobra jak transcendentna... Może.
Cóż, zapewne są jeszcze enklawy, w których się to rozumie po mojemu, czas jakąś znaleźć.

Spe Salvi (I)

Encyklika Benedykta XVI.
Mocna.

W zasadzie treść bardzo prosta. O tym, że Bóg jest nadzieją człowieka, realcja z nim, nic innego.

Miejsca uczenia się nadziei: modlitwa, działanie i cierpienie, Sąd Ostateczny.

Była poruszona kwestia apokatastazy, że w zasadzie niemożliwa, bo w razie przebaczenia wszystkim byłby winien ludzkości odpowiedź na pytanie o sprawiedliwość... i papież jeszcze w tym momencie przywoływał Dostojewskiego. Nie jestem pewien, że się z tym na 100% zgadzam. Encyklika to nie wypowiedź ex cathedra, choć jeśli porusza jakiś problem doktrynalny, jest to jeden z najmocniejszych głosów, jaki wypowiada Kościół. Zatem porozważam tutaj.

Po pierwsze - zgadzam się, że nie powinniśmy zakładać apokatastazy, rzeczy ostateczne to smierć, sąd, niebo, piekło. Po drugie, bardziej niż przywoływanie Dostojewskiego przekonałoby mnie przywołanie np. św. s. Faustyny, ale rozumiem, że są ludzie, dla których Dostojewski jest autorytetem, stąd taki dobór. Po trzecie, nie mam pojęcia co do wyroku Bożego. Bóg jest absolutnie sprawiedliwy, ale jest też absolutnie miłosierny i miłosierdzie jest większe. Nie jestem we wnętrzu serca żadnego człowieka. Ale biorę też pod uwagę, że jestem pod mocnym wpływem naszej epoki, która mocno wpaja nam, że ludzie są dobrzy. A chyba są różni. Owszem, Bóg nas stworzył dobrych, ale wszyscy zbłądziliśmy mniej lub bardziej. No właśnie, w miejscach typu "wspólnoty wiosny Kościoła" jest często przekonanie, że ludzie jak grzeszą, to nie dlatego, że chcą, tylko wynika to ze zranień i pewnej ignorancji. Ma to pewną podbudowę w zdaniach typu "przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią". Niektórzy mówią, że nikt nie odrzuca Boga, tylko jego fałszywy obraz...

Chyba jest różnie. Po pierwsze, jaki "obraz" Boga jest prawdziwy? Nasze słowa zawsze bardziej zniekształcają Go niż oddają prawdę, bo on mieszka w światłości niedostępnej i żaden człowiek nie może Go zobaczyć. Więc nawet jak ktoś odrzuca "fałszywy" obraz Boga, to może to robić z różnych motywacji. Jest alternatywa: zawsze może mieć nadzieję, że prawdziwy obraz jest lepszy, albo rzucić wszystko "w diabły". "Szukajcie Pana, on daje się znaleźć". Myślę, że Bóg nie zostawiłby kogoś uczciwego samego i przyprowdziłby go do Kościoła. Zatem człowiek ponosi odpowiedzialność za swoje życie, może grzeszyć, myśleć że jest OK a wszystkiemu winni "pedofile w sutannach".I trwając w uporze z taką postawą utrudnia sobie zbawienie. Z drugiej strony, nie wiemy co się dzieje w momencie śmierci, może wtedy, przy sądzie szczegółowym chwała Boża w każdym człowieku wzbudza doskonały żal? Tego nie można wykluczyć, ale to tylko spekulacje.

Ale mam problem z tym wyrażeniem przez Benedykta - że Bóg by był winny sprawiedliwym odpowiedź na pytanie o sprawiedliwość... Bóg nic nie jest nikomu winny, decyduje suwerennie. Po drugie - takie podejście "sprawiedliwych" brzmi jak klasyczna postawa starszego brata z przypowieści o Synu Marnotrawnym. No cóż, mogę zawsze zakładać, że nie zrozumiałem Papieża...

Moja odpowiedź na pytania o apokatastazę byłaby zgodna z Benedyktową, ale wyjaśniłbym to inaczej. Obraz Boga właśnie. Pan Jezus bardzo często przestrzegał przed piekłem. Wyraźnie mówił, że dobrzy zmartwychwstaną, a źli będą wiecznie potepieni. Gdyby chciał tak nas tylko zmotywować, a w praktyce nikt do piekła by nie trafił, uznałbym to za manipulację - bo miłość nie może być przeciwstawiana prawdzie. Byłoby to sprzeczne z Jego zasadą - "Tak, tak - nie, nie". Według mnie Bóg taki nie jest.

Teza don Kichota

O czym mówią słowa tej piosenki Kaczmarskiego?
Nie jest dla mnie łatwe uchwycenie istoty donkiszotyzmu Kaczmarskiego.

Przede wszystkim Kichot osądza ludzkość jako ludzi niskich moralnie. Widzi, że to działa tak: ludzie słuchają swoich pragnień, z nich tworzą ideały, a z ideałów - zbrodnie, cytując tekst. Chyba tak. On widzi ludzi jako tych, którzy są bardzo ziemscy, cieleśni. powierzchowni, płytcy. I stawia tytułową tezę, że taka postawa prowadzi do zbrodni, czy jak to ujął Kant "perwersyjnego końca wszystkich rzeczy".

Co więcej? don Kichot nieszczególnie przejmuje się niedogodnościami fizycznymi, typu garnek na głowie, podła kobyła pod sobą itd. Nie jest materialistą, ponieważ żyje dla czegoś większego od siebie - dla miłości.

Na pierwszy rzut oka w tekście powtarza się w kółko ta sama myśl, przy bliższym spojrzeniu, mieści się tu wiele treści. Ciekawa jest relacja pomiędzy Sanchem a don Kichotem. Sancho chce towarzyszyć don Kichotowi, jest po jego stronie, bierze udział w jego misji, ale też z niezbyt szczytnych pobudek - z pragnienia władzy. Kichot nie tyle wprost okłamuje, co nie uświadamia Sancha, że jego nadzieje są płonne. Pozwala mu trwać w fałszu, żeby nie pozbawić go tej resztki idealizmu. Tym samym don Kichot jakby bierze udział w "zbrodniach" mając władzę i manipulując Sanchem, choć dla "wyższych" celów. Choć z z drugiej strony, zbrodnia to niewielka a Kichot nie jest materialistą :).

Być może Kichotem rządzi psychologiczne prawo projekcji - oskarża ludzi o niskie motywacje, bo sam w sobie ich nie widzi? Nie przepadam za nadmiernym psychoanalizowaniem poezji, ale jakieś światło to też może rzucić.

W kontekście tej analizy łatwiej zrozumieć pointę. Kichot patrzy wgłąb, jego szaleńczy idealizm pomaga mu wejrzeć w działanie rzeczywistości i ma pewną władzę nad sensem i celem wędrówki.
Sancho - również żyje dla idei, ale nie dla jej istoty, tylko dla korzyści z nią związanych, mysli o sobie, że jest pragmatykiem, w rzeczywistości jest zaślepiony swoimi marzeniami.

To przynajmniej myśli don Kichot, wszak jest on "ja mówiącym".


Czoło mi stary garnek studzi,
Niesie wierzchowiec sparszywiały,
Lecz niesie godnie.
Nie widzę celu w drodze ludzi,
Co z pragnień tworzą ideały,
A z ideałów zbrodnie.
Sancho się nadziejami łudzi,
Że będzie rządził wyspą całą,
Bo rządzić modnie.
Po co mam sługę ze snu budzić,
By z pragnień tworzył ideały,
A z ideałów zbrodnie.
Mnie byle mrzonka nie podjudzi,
W prawdziwej bom tęsknocie trwały
Miłości siodle.
Dlategom obcy pośród ludzi,
Co z pragnień tworzą ideały,
A z ideałów zbrodnie.
Sancha świat, który widzi, nudzi,
Ja go uważam za wspaniały
Podarek od niej.
Brak sensu każdy obraz zbrudzi
I z pragnień zrodzi ideały,
A z ideałów zbrodnie.
Sługa chce złudy, ja opoki,
Sługa chce złudy, ja opoki,
Myślą szlachetne tworząc fakty.
Tak wędrujemy przez epoki,
Tak wędrujemy przez epoki,
Sancho - marzyciel i ja - praktyk.

Noe - c.d.

Na film można popatrzeć również z innej strony.

Jest osądzenie ludzkiej natury - że jest zła, w zasadzie od początku i to do szpiku kości.
Kain zabił Abla, to pierwsze faktyczne ZŁO tam uzanze. Grzech prarodziców jest pokazany jednak dość mgliście, tu się nie podejmę interpretacji. Tak czy inaczej - ja nie o tym.

Z jednej strony natura ludzka jest zła i potepione są grzechy. Z drugiej - wyraźnymi odstępstwami od "Stwórcy" w filmie jest jedzenie mięsa, zwierząt oraz ludzka, miejska cywilizacja.

Ma to pewną podbudowę biblijną. W Raju człowiek żywił się roślinami, owocami, co się potem zmieniło, a budowniczym pierwszego miasta był Kain.

Film "Noe" skupia się na zewnętrznych przypadłościach związanych z grzechem, a nie z samą jego istotą.

Co do Biblii - pomimo, że w Raju człowiek żył w przyjaźni ze zwierzętami i nie żywił się nimi oraz pomimo, że być może budowanie miast jest konsekwencją grzechu, Bóg Biblii nie przywraca stanu pierwotnego. Nigdzie w ST ani NT nie pojawia się ocena jedzenia mięsa jako grzech oraz nie ma idei powrotu do sposobu życia "niewinnego dzikusa".

Nic nie świadczy o tym dobitniej niż wizja Nieba jako miasta - Nowego Jeruzalem, np. w Apokalipsie. Bóg Biblii afirmuje, a nie potępia, ludzki rozwój, postęp, cywilizację, do tego stopnia, że włącza ją w objawiony obaz wiecznego szczęścia.

Co mamy w filmie "Noe"? Potop, a zaraz po nim powrót do niewinnego dzikusowstwa. Pada przykazanie "bądźcie płodni i napełniajcie ziemię" - czyli de facto przykazanie z Edenu.

I tu warto zauważyć kolejny "szczegół". Historia Aronofsky'ego zdaje się przekazywać ideę przejścia od czasów mitycznych do nowożytnych. Historia odstepstwa człowieka - załóżmy tutaj, że dosłownie biblijna - zdaje się być po prostu sposobem na wyjaśnienie rzeczywistości, mitycznym, niekoniecznie prawdziwym.

"Historyczna" wersja mitu o upadku człowieka dzieje się w trakcie Potopu na Arce. Rolę złego odgrywa Cham. Tu nie ma zerwania owocu, tylko jedzenie mięsa. Tubal-Kain gra rolę rajskiego Węża.
A zatem takie ujęcie: Grzechem pierworodnym jest nie zerwanie zakazanego owocu, ale jedzenie zwierząt.
I na dobitkę: Cham jest też Kainem, a zatem Ablem są jedzone zwierzęta.
To jest to, co współcześni wg Aronofskiego mogą wynieść z historii o Adamie i Ewie, Kainie i Ablu.

Zresztą, po Potopie Cham przejmuje rolę Kaina, odsuwa się od reszty rodziny i próbuje żyć po sowjemu w oddali od reszty. Nieprzypadkowo Chama uznaje się za ojca rasy białej...

Chyba się jeszcze nie wyprztykałem, zakładam, że będą następne odcinki.

Herbert "Prośba"

PROŚBA
Naucz nas także palce zwijać
i drzwi podpierać z tamtej strony
pokojów próżnej już miłości

niech kiedy trzeba będzie pięścią
to co marzyło tak o szczęściu
i osłaniało chudy płomyk

a potem po skończonej walce
pozwól nam rozprostować palce
choćby już była tylko pustka

gdy w dłoń otwartą przyjmiesz klęskę
gdy czaszkę w czułe palce weźmiesz
zacznie się wtedy jeszcze raz

otwartych dłoni wielka sprawa
po strunach podróż po zabawach
ostatnie ziarno ocalenia 

----

W każdej zwrotce-trójwierszu pojawia się motyw ręki, dłoni.
1. "palce zwijać"
2. "pięścią"
3. "rozprostować palce"
4. "w dłoń otwartą" "czułe palce"
5. "otwartych dłoni"

Jak to zdekodować?
Pierwsza zwrotka to to prośba o mądrość. Mądrość, żeby walczyć o miłość. Miłość, która już jest próżna... bój jest przegrany od samego początku.

W drugiej z jednej strony kontynuacja, z drugiej - dużo mocniejszy akcent na walkę. Tutaj mamy pięść. Druga zwrotka nieco nieklarowna, nie ma orzeczenia, jakby równoważnik zdania. Rozumiem to jako wyrażenie koniecznej straty. W walce o dobro czasem trzeba poświęcić cenne rzeczy, szczęście, bezpieczeństwo, rozwiewają się pewne nadzieje.

Trzecia - obraz przegranej walki i wyczerpania nią. Mimo tego, że sytuacja jest zła, beznadziejna, podmiot prosi o pewne ukojenie, jakiś spokój.

Czwarta - tutaj adresat liryczny przyjmuje klęskę w otwartą dłoń, bierze czaszkę w czułe palce... Czaszka? Może to jest jakąś śmierć? Może to czaszka Yoricka? Tak czy inaczej to zaczyna wszystko od nowa, ale inaczej.

W piątej zwrotce znowu jest jakaś wielka sprawa, ale w mniej wojowniczym wydaniu. "Po strunach podróż po zabawach" - może to chodzi o kontemplację. Już nie jest to wojna pięścią, ale bardziej refleksja artystyczna nad życiem - i to jest ostatnim ziarnem ocalenia?

---

Nasuwa się oczywista interpretacja, że ten tekst jest modlitwą co do formy. Byłbym z tym ostrożny. Tzn. do 3. zwrotki rzeczywiście wygląda na to, że "Ty" liryczne to jakaś siła wyższa. 4 i 5 jednak nie są już jednak prośbą, ale są w formie oznajmującej. Raczej wydaje się, że od tego momentu "Ty liryczne" to człowiek pogodzony ze stratą, porażką, nie siła wyższa. Tak jakby siła wyższa była potrzebna tylko do osiągnięcia jakiegoś celu, popogodzeniu się z jego nieosiągnięciem zostaje tylko autorefleksja... A może inaczej: dialog z siłą wyższą staje się nie tyle rozmową z kimś na zewnątrz, ale czymś bardzo intymnym, wewnętrznym, autorefleksyjnym?
 

Noe - update

Poprzednia refleksja była na gorąco. Teraz mam jasność. "Noe" to film szatański.

Kluczem do zrozumienia tego jest zwrócenie uwagi na artefakt - skórę węża. Początkowo ma ją Lamek, po jego zabiciu - Tubal Kain a w końcu - Noe.

Wolą Boga w filmie jest zabicie całej ludzkości, bez wyjątków, nie wyłączając rodziny Noego. Do budowy Arki, te wizje itd. zachęca nie tyle Bóg, co raczej Matuzalem. Szaman-cudotwórca.

Najważniejsza rzecz: Noe chce zabić swoje wnuczki, bo tak rozpoznaje wolę Boga. Nie daje rady - ale, co ważne, nie daje rady po odzyskaniu tej skóry węża. Po jakimś czasie Ila wyjaśnia, że Bóg dał mu wolność decyzji.

Potem końcowe błogosławieństwo ma miejsce też z tą skórą węża na ręku. Film z czasem staje się coraz bardziej antropocentryczny.

---

Jakie z tego wnioski?
Bóg jawi się początkowo jako ktoś, kto żąda wyłącznie sprawiedliwości i kary. Potem jednak wydaje się, że zostawia człowiekowi większy margines wolności, zostawia wybór. Albo raczej, działa jeszcze z drugiej strony - przez naturę. Noe rozpoznaje że wolą Boga jest zatracenie ludzkości, Metuzalem uzdrawiając Ilę zdaje się naginać ten plan Boży. Noe ma kontakt z Bogiem-Stwórcą, Metuzalem ma głęboką jedność z Naturą. Wygląda na to, że film sugeruje, że racja jest po jego stronie, choć on podkreśla oficjalnie suwerenność decyzji Noego. W praktyce jednak interweniuje.

Chyba bez dogłębnej znajomości Kabały nie da się zrozumieć tego filmu. Brakuje mi wiedze na jej temat.

Jakie widzę niezgodności z biblijnym obrazem Boga?

1. Bóg ewoluuje. Początkowo sprawiedliwy, potem bardziej "humanistyczny". Początkowo ktoś ponad światem, potem bardziej panteizm.

2. W filmie nie porusza się kwestii szatana. Zatrzymuje się na tym, że człowiek jest zły.
Jest ten wąż, ale właściwie co on tu oznacza? Nie wydaje się, że jakieś zewnętrzne zło, raczej Naturę niedoskonałą. Jakby Natura była stworzona z pęknięciem, co oskarżałoby Stwórcę. I koniec końców, ten wąż jest dobry.

3. Po Potopie jest jakby powrót do stanu rajskiego, nie ma rozwoju, tylko powrótdo Raju, ale świat jest rozumiany raczej deistycznie. Bóg tam kiedyś stworzył, teraz człowiek zarządza. Częsty gnostyczny motyw - wąż wprowadza ludzkość z powrotem do Raju utraconego.

4. Zmiana obrazu Boga jest powiązana z artefaktem skóry węża.

5. Bóg nie mówi. Działa przez wizje, znaki, ale koniec końców trzeba zgadywać jego wolę. Niby jest rozumiany osobowo, ale z czasem coraz mniej.

6. Strażnicy. Noszą imiona demonów, ale są dobre, pomagają ludziom.

Tu zgadywanka - początkowo służyły Kainowi, w czasach Noego były bliskie Metuzalemowi... Hm...

7. "Na początku ne było nic"
To często pada w filmie. Poza tym - wizja stworzenia wydaje się bardzo biblijna. Jednak w Biblii pada wyraźnie "na początku Bóg stworzył niebo i ziemię" a w NT "Na początku było Słowo". Tu pewnie jest kolejny wtręt antyteistyczny.

--

Wg mnie patrząc całościowo, gdyby nie ta symbolika węża, możnaby podciągać film troszkę na wyrost jako dobry i pozytywny - naciągać interpretacje pod Biblię, bo wyglądałoby na to, że jest pewna dowolność interpretacji. Ale w tym kontekście - nie mogę przy najlpeszych chęciach i sympatii dla reżysera. Ten film przekazuje bardzo fałszywy i zakłamany obraz Boga, i źródła zła w świecie.

All along the watchtower

"There must be some way out of here," said the joker to the thief,
"There's too much confusion, I can't get no relief.
Businessmen, they drink my wine, plowmen dig my earth,
None of them along the line know what any of it is worth."

"No reason to get excited," the thief, he kindly spoke,
"There are many here among us who feel that life is but a joke.
But you and I, we've been through that, and this is not our fate,
So let us not talk falsely now, the hour is getting late."

All along the watchtower, princes kept the view
While all the women came and went, barefoot servants, too.
Outside in the distance a wildcat did growl,
Two riders were approaching, the wind began to howl. 

Jak rozumieć te słowa? O co chodzi w tym tekście?
Pierwsza zwrotka to słowa błazna. Pełne rozpaczy, poczucia krzywdy i niesprawiedliwości.

Druga zwrotka - złodziej. Chłodzi on rozpacz błazna. Twierdzi, że takie przeżywanie życia nie jest naszym przeznaczeniem. Godzina jest późna - należy oczekiwać, aż coś się stanie.

I trzecia zwrotka - wszyscy oczekują, wstrzymują oddech. Pojawiają się jeźdźcy. Z Iz 21, do którego tekst się odwołuje wiemy, że chodzi o przesłanie o upadku Babilonu, czyli zła.

W tekście nie ma kropki nad i. W końcowych słowach jest raczej atmosfera grozy, oczekiwania, w zasadzie nie wiadomo,co będzie dalej. Przesłanie o Upadku Babilonu jest przede wszystkim radosną wieścią, ale ma też kontekst straszliwy.


---

Przyglądając się tekstowi bardziej dokładnie: żartowniś widzi ludzi jako złodziei. Złodziej widzi ludzi jako żartowinisiów - tzn. uważających życie za żart, nie traktujący go poważnie, a powierzchownie.

Błazen - emocje, idealizm, "don Kichot"?, do tego: rozpacz, pesymizm
Złodziej - rozum, pragmatyzm, - "Sancho Pansa"?, do tego: nadzieja, optymizm

Błazen i złodziej, pomimo różnych punktów widzenia, mogą się dogadać. Jest między nimi jakaś wspólnota. Błazen widzi zło w złodziejach, złodziej w błaznach - ale te dwie jednostki mimo wszystko mają dużą część wspólnej optyki. Dlaczego? Obie postacie należą do "obrzeży społecznych", do wykluczonych, to jest ważniejsze od dzielących ich podziałów. Jest pewna różnica w postrzeganiu świata między nimi, ale nie ma wrogości. Widzą zło w ludziach jako takich. Błazen w złych, Złodziej w powierzchownych.

---

No i puenta. Do warowni zbliżają się jeźdzcy, wszystkie warstwy społeczne czegoś oczekują. Jest pewna groza, oczekiwanie, przyroda daje znaki, że coś się stanie. Kto się zbliża? Wg mnie właśnie Błazen i Złodziej.

Biblijne przesłanie mówi, że jeźdźcy ogłosili upadek Bablionu. Tutaj paralela nie jest chyba całkowita. Nie ma w tej piosence jasnego odwołania do Boga, jedynie sama sytuacja zaczerpnięta z Księgi Izajasza. Jeźdźcy przynosili przesłanie. Jakie przesłanie mogą nieść ci jeźdźcy dla ogółu ludzkości?

Błazen: ludzie to  łodzieje, króluje wyzysk. Musi być droga wyjścia.
Złodziej: ludzie to błazny, kłamcy, możemy zmienić przynajmniej sieibe i nie kłamać. Czas jest krótki.

Czyli w sosób świecki, niepełny wyrażona prawda o nieprawości ludzi wezwanie do poprawy.

Noe

Podszedłem do tego filmu z dobrą wolą, z chęcią zobaczenia historii biblijnej we współczesnym  świetle. Jednak im dłużej trwał, tym więce j zastrzeżeń się pojawiało.

A zatem pierwsza część filmu była jakby co do istoty zgodna z Biblią. Tzn. Bóg jest dobry, ludzie zdegenerowani i pobuntowani, więc Bóg zsyła karę na ludzkość. I tak w miarę klasycznie toczy się historia. Problem jest dalej - Noe rozpoznaje, że wolą Boga jest wytracenie całej ludzkości. Kiedy [spoiler] okazuje się, że jego synowa jest w ciąży, postanawia zabić dziecko po urodzeniu - ponieważ stara się być do bólu konsekwentny - celem Boga jest wytracenie ludzkości, więc ma to prymat przed wszystkim. Nie robi tego - nie dlatego, że jakby Bóg zmienił zdanie - ale ponieważ nie daje rady, czuje miłość. Wpada w rodzaj depresji, przygnębienia aż ostatecznie synowa wyjasnia, że Bóg pozostawił mu decyzję co do przyszłości ludzkości, a Noe wybrał miłosierdzie. Po katastrofie ludzkość, która przeżyła - czyli rodzina Noego, zaczyna od nowa, jest jakby pewien powrót do Raju. Pada przykazanie o rozmnażaniu się - ale z ust Noego, a nie jak w Biblii, od Boga.

Moja pierwsza refleksja w trakcie oglądania filmu: przesłanie jest początkowo takie, że Bóg chciał sprawiedliwości, wytracenia ludzkości - potem właściwie okazuje się, że takie pojęcia jak sprawiedliwość nie są zbyt ważne, liczy się to, co się czuje. Człowiek jest miarą wszechrzeczy, on teraz o wszystkim decyduje, tzn. zarządza ziemią, w zasadzie Bóg przestaje być ważny, ważne jest tylko, żeby człowiek panował sprawiedliwe nad Naturą, a raczej żył z nią w harmonii. Tak, jest tylko człowiek i Natura. Bóg tam kiedyś stworzył człowieka i to koniec.

Ale nie jestem pewien, czy to jest myśl wprost wyrażona w tym filmie. "Noe" to trochę kolaż motywów biblijnych i każdy może w nim zobaczyć, co chce... W bardziej zbornej interpretacji jest tak: Początkowo Noe szukał jakichś znaków, wizji od Boga, po Potopie podchodzi zarówno do Boga jak i do życia dojrzalej - nie szukać natchnień, i misji Bożej - tylko decydować, dobrze zarządzać daną mu w posiadanie ziemią, być ludzkim. Większy margines wolności, większa dojrzałość - na to wskazuje też fakt, że w Potopie giną zarówno mityczne olbrzymy jak i dziadek Noego, Matuzalem (szaman). Teraz wiara, jeśli jest, jest bardziej racjonalna, mniej magiczna.

Ale takie interpretacje można mnożyć. Mimo wszystko bardziej przekonuje mnie pierwsza wersja - początkowo Noe jest teocentryczny, pod koniec coraz bardziej antropocentryczny. Pod koniec Cham mówi, że "spróbujemy być dla siebie mili"...

Problem jest gdzie indziej: obraz Boga. Nie mam żalu o to, że poczatkowo jawi się on ekstremalnie sprawiedliwy. Taki też jest :). Problem jest raczej taki, że nie wychodzi On z jasnym słowem do człowieka. Przemawia w tajemniczych wizjach, ciężko rozpoznać jego wolę, w sumie nie wiadomo, jaki jest. Nie zdradza wprost planu dla człowieka, zostawia Noego w sytuacji częściowo "zgaduj zgadula". Z jednej strony, może koszer, bo Bóg to też Tajemnica. Ale z drugiej... wiara to relacja osobowa. Noe rozmawia z Bogiem, nie otrzymuje wprost odpowiedzi, czasem do czegoś dochodzi, przez rozmyślanie, ale nie ma pewności co do słuszności poznania... To razi zwłaszcza w wypadku, kiedy mamy jako stawkę przyszłość ludzkości i Noe, szczególnie wybrany do poprowadzenia losów świata dalej, zostaje bez jasnego wsparcia Boga, bez jasnego objawienia Jego woli.